هایکو (Haiku)

«هایکو» (Haiku) شعری کوتاه است و معمولا تصویری از طبیعت را در ذهن خواننده خلق می‌کند. هایکو کوتاه‌ترین شعر جهان محسوب می‌شود و تاریخچه ظهورش به ژاپن و قرن ۱۶ میلادی برمی‌گردد. این سبک شعری با تکیه بر فصل‌ها و نشانه‌های خود، تصویری شگفت‌انگیز را خلق می‌کند.
قالب شعری هایکو از به هم پیوستن ۱۷ هجا به‌صورت ۵-۷-۵ شکل ‌گرفته است. هایکوها دارای کی‌گُو (Kigo) یا فصل‌واژه‌ها و کایره‌جی (Kireji) یا برش‌واژه‌ها هستند.
هایکو در طول زمان به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده و سایر ملل دنیا هم با توجه به فرهنگ‌شان با آن ارتباط برقرار کرده‌اند و قطعات متعددی را بدین سبک سروده‌اند. این اشعار ساده و بی‌تکلف، درک زیبایی از هستی و فضای پیرامون را ترسیم می‌کنند که برای هر شخص، معنای متفاوتی را به ذهن متبادر می‌سازد. به همین دلیل، قافیه‌پردازی در آن دیده نمی‌شود تا سادگی این سبک بکر بماند و معنای‌اش برای همه، بدون پیچیدگی قابل تفسیر باشد.
گاهی این اشعار حس یک ایهام بزرگ را همراه‌شان دارد و همین امر، شاعرانگی و زیبایی ادبی این سبک را دوچندان کرده است. هایکو آغاز و پایانی را به شیوه پند و اندرز دنبال نمی‌کند و سعی می‌کند زندگی را فراتر از تصور در زمان حال بیافریند.
معمولا معنای پنهان در هر قطعه خواننده را به دنیایی سرشار از تخیل، رنگ‌ها و فصل‌ها هدایت می‌کند و شاید یکی از دلایل محبوبیت این سبک، همین سادگی و تصویرگری آن باشد.
از مهم‌ترین سرایندگان هایکو در ژاپن می‌توان به «ماتسوئو باشو» و «کوبایاشی ایسا» اشاره کرد. یکی از هایکوهای باشو این است:
به زمستان از باران خیس شدن
حتی چتر و کلاهی نداشتن-
باشد! باشد!
البته در هایکوی ژاپنی مضامین با طبیعت بسیار آمیخته است اما زمانی که این سبک به سایر کشورها و فرهنگ‌ها وارد شد، نوع نگاه، با کمی تغییر همراه شده و سراینده تحت تاثیر بخشی از تاریخچه‌ی هویت خود و سرزمین‌اش به سرایش می‌پردازد.
‌
هایکو در ایران :

نکته قابل توجه در هایکو، بومی شدن آن با فرهنگ هر ملیت است.

«احمد شاملو» با برگردان کتاب هایکو از آغاز تا امروز و «ع.پاشایی» با برگردان کتاب صد هایکوی مشهور اثر «دانیل سی بیوکانن»، نخستین افرادی هستند که به معرفی این سبک شعر در ایران پرداختند و مهم‌ترین سرایندگان هایکوی ژاپنی را به ایران معرفی کردند.
«سیروس نوذری» یکی دیگر از سرایندگان هایکوی معاصر است و تالیف و ترجمه‌ی قابل تحسینی از جمله کتاب هایکونویسی و درباره‌ی هایکو از خود بر جای گذارده است.
نکته قابل توجه در هایکو، بومی شدن آن با فرهنگ هر ملیت است که نمونه آن را در هایکوی فارسی می‌توان در شعر سیروس نوذری مشاهده کرد:
این بوی توست
می‌بردم کنار پرتگاه
کنار آویشن